De 4 wetenschappelijke factoren van relaties op je zenuwstelsel

Van stress naar rust

Wat maakt dat de ene relatie in stand blijft en de andere niet? En hoe komt het dat sommige relaties je helpen groeien en andere relaties je gevoelsmatig omlaag halen? Over een periode van meer dan 40 jaar deed het Gottman Institute baanbrekend onderzoek over welke factoren zorgen voor gezonde relaties en wat relaties maakt of breekt. Het onderzoek toonde aan dat mensen in ongezonde relaties voortdurend in een staat van paraatheid en vecht- of vluchtreactie verkeren, wat een negatieve invloed heeft op ons emotionele welzijn, onze fysieke gezondheid en onze relaties.

Een overbelast of overactief zenuwstelsel belemmert je vermogen om te voelen en om buiten je comfortzone te stappen, waardoor je vast blijft zitten in schadelijke situaties. Door inzicht te krijgen in deze stressmechanismen kunnen we deze destructieve patronen doorbreken en gezonde relaties bevorderen.

Luister het artikel hier als Podcast:

Of lees rustig verder!

Onderzoek Gottman Institute - Het effect van relaties op je zenuwstelsel

Het onderzoek bestond uit het 40 jaar lang volgen en bestuderen van koppels en het meten en onderzoeken van de impact van hun relaties op hun zenuwstelsel en hoe hun relaties zich in de loop van de tijd ontwikkelden. Dit gaf hen de mogelijkheid om de lange termijn effecten van verschillende relatiepatronen op het zenuwstelsel te bestuderen.

Lichamelijke onderzoeken; zoals metingen van hartslag, bloeddruk en spieractivitei die de activiteit van het sympathische zenuwstelsel weergeven, dat verantwoordelijk is voor de fight-or-flight respons.
Cortisol niveau: Cortisol is een stresshormoon dat vrijkomt wanneer het lichaam in de fight-or-flight modus is. Verhoogde cortisolspiegels duiden op chronische stress.
Hersenactiviteit: Hersenactiviteit kan worden gemeten met EEG en MRI. Deze technieken kunnen de gebieden in de hersenen identificeren die betrokken zijn bij stress, emoties en sociale interactie.
Vragenlijsten en interviews: Waarbij de gevoelens, meningen en ervaringen van mensen in hun relaties, zoals hun gevoel van geluk, tevredenheid, veiligheid en stress werden geregistreerd.

Mensen in ongezonde relaties vertoonden verhoogde activiteit van het sympathische zenuwstelsel, chronisch verhoogde cortisolspiegels en hersenactiviteitspatronen die duiden op stress en angst. Zij hebben vaker conflicten, communiceren minder effectief en hebben minder gevoel van vriendschap en intimiteit, wat kan leiden tot chronische stress, verhoogde activiteit van het sympatische zenuwstelsel dat zorgt voor de fight flight respons en ervoor zorgt dat je minder goed kunt ontspannen. Dit kan leiden tot lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, spierpijn, vermoeidheid en slaapproblemen.

Mensen in gezonde relaties hadden een lager stressniveau, een betere balans tussen sympathische en parasympathische zenuwstelsel en hersenactiviteitspatronen die duiden op rust, veiligheid en verbondenheid. Zij hebben minder conflicten, communiceren effectiever en hebben meer gevoel van vriendschap en intimiteit hebben wat leidt tot een gevoel van veiligheid en geborgenheid, wat de activiteit van het parasympathische zenuwstelsel verhoogt, waardoor je beter kunt ontspannen en je sympathische zenuwstelsel in balans is.

Kortom toonde het onderzoek onomstotelijk aan dat relatiepatronen een enorme impact hebben op het zenuwstelsel. Gezonde relaties bevorderen een gevoel van veiligheid en rust, terwijl ongezonde relaties chronische stress en angst veroorzaken. Deze bevindingen benadrukken het belang van het investeren in gezonde relaties voor ons algemene welzijn.

Uit het onderzoek kwamen vier factoren die een relatie maken of breken:

1. Communicatie
2. Conflictbeheersing
3. Vriendschap
4. Emotionele en fysieke Intimiteit

Factor 1 - Effectief communiceren in relaties

In een gezonde relatie is open en eerlijke communicatie super belangrijk. Dit houdt in dat je als partners in staat bent om vrijuit te spreken over je gedachten, gevoelens en behoeften, zonder bang te zijn om bekritiseerd of afgewezen te worden, dat houdt in:

Goed naar elkaar kunnen luisteren: Dat betekent actief luisteren naar wat de ander te zeggen heeft, zonder onderbrekingen en het gesprek meteen terug te brengen op jezelf. Het gaat niet alleen om het horen van de woorden, maar ook om oprechte aandacht en het begrijpen van de emoties en intenties achter de boodschap.
Respectvol omgaan met elkaars meningen en gevoelens: In een gezonde relatie toon je respect voor elkaars standpunten, zelfs als je het niet met elkaar eens bent. Je vermijdt denigrerende opmerkingen of minachting en erkent en valideert elkaars gevoelens.
Responsief zijn naar elkaars behoeften: Je bent bereid om tegemoet te komen aan elkaars behoeften en verlangens. Je toont empathie en begrip, en probeert elkaar te steunen in moeilijke tijden. Dat betekent ook reageren op een vraag of roep om aandacht, ook als je hoofd er even niet naar staat.

In ongezonde relaties is de communicatie vaak gesloten en afstandelijk, dit uit zich als:

Gebrek aan luisteren met aandacht: Een partner is ongeïnteresseerd of afgeleid tijdens gesprekken, waardoor ze slecht of niet luisteren naar wat de ander te zeggen heeft, wat leidt tot misverstanden en het gevoel van niet gehoord te worden.
Oneerbiedig gedrag: In plaats van respectvol te reageren, kunnen partners in ongezonde relaties denigrerende opmerkingen maken, sarcasme gebruiken of elkaar belachelijk maken, wat een sfeer creëert van vijandigheid en afstandelijkheid.
Onbereikbaar of niet responsief gedrag: Wanneer partners niet reageren op elkaars behoeften of emoties, kan dit leiden tot gevoelens van verwaarlozing en een gebrek aan verbondenheid. Een gebrek aan responsiviteit kan ervoor zorgen dat conflicten onopgelost blijven, de relatie verslechtert en de emotionele en fysieke afstand groeit.

Voorbeeld; communicatie in een gezonde vs. een ongezonde relatie

Communicatie in een gezonde relatie: Stel je voor dat je samen zit om een moeilijk onderwerp te bespreken, zoals financiën. Jullie luisteren actief naar elkaars perspectieven, stellen vragen om elkaar beter te begrijpen en delen je eigen gevoelens open en eerlijk. Je vermijdt het gebruik van beschuldigingen of defensieve reacties en streeft naar een oplossing die voor beiden acceptabel is.

Communicatie in een ongezonde relatie: Jullie vermijden het gesprek over financiën omdat jullie bang zijn voor conflict. Wanneer het onderwerp toch ter sprake komt, dan is het conflict en de bijbehorende emoties al zo hoog opgelopen, wat leidt tot woede uitbarstingen, jullie elkaar gaan beschuldigingen, elkaar onderbreken of de kamer verlaten om confrontatie te vermijden. Het gebrek aan openheid en respectvolle communicatie maakt het moeilijk of zelfs onmogelijk om problemen effectief op te lossen.

Factor 2 - Effectief omgaan met conflicten in relaties

Naast effectieve communicatie is het vermogen om conflicten op een doeltreffende manier op te lossen van groot belang. Dit betekent dat partners in staat zijn om compromissen te sluiten en te focussen op het vinden van een oplossing die voor hen beiden werkt. Zoals:

Bereid zijn om compromissen te sluiten: Gezonde koppels zijn bereid om te onderhandelen en concessies te doen om tot een oplossing te komen die voor beide partijen acceptabel is. In plaats van vast te houden aan hun eigen standpunten, streven ze naar een win-win uitkomst die de relatie versterkt en juist verdiept.
Focus op oplossingen: In plaats van te streven naar het 'winnen' van een argument, richten gezonde koppels zich op het vinden van een gemeenschappelijke basis en een oplossing die de relatie ten goede komt. Ze vermijden escalatie van conflicten en zoeken naar constructieve manieren om meningsverschillen op te lossen.

“Het gaat niet om gelijk hebben maar om in verbinding te blijven.”

In ongezonde relaties worden conflicten vaak vermeden of juist geëscaleerd met veelvoorkomende patronen zoals:

Het vermijden van conflicten: Partners vermijden dan het aangaan van moeilijke gesprekken en onderdrukken hun gevoelens om confrontatie en conflict te voorkomen wat leidt tot onderdrukte emoties en onopgeloste problemen die uiteindelijk juist tot spanningen in de relatie leiden en conflicten in de hand werken.
Onwil om compromissen te sluiten: In plaats van te zoeken naar een gezamenlijke oplossing is één of beide partners in een ongezonde relaties vaak onwillig om concessies te doen waardoor zij blijven vasthouden aan hun eigen standpunten en proberen hun gelijk te halen, zelfs als dit de relatie schaadt.

Het artikel ‘Mannelijke en vrouwelijke energie, machtsstrijd of balans in relaties’ (Podcast #50) gaat dieper in op de machtsstrijd die vaak ontstaat in relaties door de disbalans van mannelijke en vrouwelijke energie, die de laatste decennia is ontstaan.

Voorbeeld; Conflictbeheersing in een gezonde vs. een ongezonde relatie

Conflictbeheersing in een gezonde relatie: Je hebt bijvoorbeeld een meningsverschil over hoe je je vrije tijd wil besteden. Je erkent elkaars standpunt en gaat vervolgens in gesprek om een compromis te vinden dat voor jullie allebei werkt. Misschien stel je voor om afwisselend activiteiten te kiezen die jullie allebei leuk vinden, zodat je beiden tevreden bent met de uitkomst.

Conflictbeheersing in een ongezonde relatie: Wanneer er zo'n meningsverschil ontstaat kun je in een patroon van vermijding of escalatie terechtkomen. Misschien negeert een van beiden de wensen van de ander en dringt de eigen plannen door, of jullie beiden zwijgen en laten het conflict onopgelost, wat leidt tot wrok en frustratie en uiteindelijk weer conflict.

Factor 3 - Vriendschap & verbinding als basis voor gelukkige, duurzame relatie

In een gezonde relatie groeit en verdiept de vriendschap en het gevoel van verbondenheid wanneer partners een sterke emotionele en mentale band ervaren en samen lol kunnen hebben. Je deelt niet alleen romantische gevoelens, maar geniet ook van elkaars gezelschap op een dieper niveau. Zoals:

Vriendschap en verbondenheid: Je voelt je op je gemak bij elkaar en vindt het fijn om in elkaars gezelschap te zijn. Je kunt samen lachen, praten en ontspannen, waardoor je een gevoel van verbondenheid en intimiteit ervaart.
Ondersteuning: Met een gezonde basis van vriendschap en vertrouwen in een relatie biedt je elkaar emotionele steun en aanmoediging. Je bent er voor elkaar in goede en slechte tijden, deelt elkaars vreugde en troost elkaar in tijden van verdriet.

In ongezonde relaties ontbreekt vaak vriendschap en verbinding (of is dit in de loop van tijd ontstaan) wat zich vaak uit in:

Gebrek aan verbondenheid: Partners in ongezonde relaties vinden elkaar wellicht niet meer zo interessant of het voelt ongemakkelijk om bij elkaar in de buurt te zijn. Je hebt het gevoel op je tenen te moeten lopen en brengt niet meer zo graag samen tijd door brengen of hebt moeite om plezier te hebben in elkaars gezelschap. Je blijft alleen nog bij elkaar vanuit gewenning en vanwege de kinderen maar niet omdat je elkaars beste vrienden bent.
Gebrek aan ondersteuning: In ongezonde relaties bieden partners elkaar vaak weinig of geen emotionele steun. Ze kunnen zich egoïstisch gedragen en meer bezig zijn met hun eigen behoeften dan met die van hun partner of hebben de wens opgegeven nog steun te verlangen of vragen aan hun partner.

Voorbeeld; Vriendschap & verbinding in een gezonde vs. een ongezonde relatie

Vriendschap & verbinding in een gezonde relatie: Je geniet van elkaars gezelschap en vindt het fijn om samen tijd door te brengen. Je deelt hobby's, interesses en kunt samen lachen. Je ondersteunt elkaar in moeilijke tijden en bent elkaars beste maatjes.

Vriendschap & verbinding in een ongezonde relatie: Jullie voelen je misschien geïsoleerd en alleen, zelfs wanneer je samen bent. Je hebt weinig gemeenschappelijke interesses of activiteiten die je samen kunt delen en er is mogelijk een gebrek aan steun en begrip zodat een gevoel van eenzaamheid en verwijdering ontstaat.

Factor 4 - Intimiteit een diepe emotionele & fysieke band zijn onmisbaar

In een gezonde relatie groeit en versterkt de intimiteit, wanneer je een diepe verbinding ervaart op emotioneel en fysiek niveau. Je voelt je veilig en geborgen bij elkaar en hebt een groot wederzijds vertrouwen en respect zoals:

Emotionele verbinding: Je deelt je innerlijke gedachten, gevoelens en dromen met elkaar en voelt je comfortabel om je kwetsbaar op te stellen en vertrouwt erop dat je partner je zal begrijpen en steunen.
Fysieke verbinding: Naast emotionele verbinding geniet je van elkaars fysieke nabijheid en toont elkaar je genegenheid met knuffels, zoenen, aanrakingen en andere liefdevolle gebaren die jullie band versterkt.

In ongezonde relaties is de intimiteit vaak oppervlakkig en kan zelfs afwezig zijn wat zich vaak uit in:

Een gebrek aan veiligheid & geborgenheid: In een ongezonde relaties voel je je vaak niet veilig om je volledig open te stellen. Je kunt dan angstig zijn om je kwetsbaar op te stellen uit angst voor afwijzing of veroordeling.
Gebrek aan vertrouwen en respect: Bij een tekort of gebrek aan veiligheid en geborgenheid ontbreekt dan vaak ook het vertrouwen en respect waardoor wantrouwen en respectloos gedrag groeit, wat leidt tot nog meer afstand en vervreemding.

Voorbeeld; Intimiteit in een gezonde vs. een ongezonde relatie

Intimiteit in een gezonde relatie: Je voelt je veilig en gewaardeerd bij elkaar en deelt je diepste gedachten, gevoelens en angsten zonder bang te zijn voor afwijzing. Je toont elkaar genegenheid en tederheid en de fysieke intimiteit wordt versterkt door jullie emotionele verbinding.

Intimiteit in een ongezonde relatie: Jullie voelen je mogelijk ongemakkelijk bij het delen van jullie diepere emoties en gedachten uit angst voor afwijzing of kritiek en er kan een gebrek aan vertrouwen en respect zijn, waardoor fysieke en emotionele intimiteit worden belemmerd.

De basis voor gezonde verbindingen

Hoe belangrijk deze vier factoren ook zijn, de allerbelangrijkste voor het aangaan van gezonde relaties met anderen is het hebben van een gezonde relatie met jezelf. Dit betekent dat je in staat bent om je eigen emoties te reguleren, je waarden te begrijpen en je grenzen duidelijk te communiceren. Als je voortdurend in de overlevingsstand en de fight-flight-modus leeft, wordt het moeilijk om deze verbinding met jezelf te voelen en dat patroon te doorbreken.

Wanneer je niet goed in staat bent om te voelen en bij je eigen gevoel en behoeften te komen, blijf je vastzitten in de vicieuze cirkel van ongezonde relaties of relatiepatronen. Als je echter vastbesloten bent om uit deze cyclus te stappen en committed bent om je eigen patronen te veranderen, dan is dit de eerste stap naar het creëren van een gezonde relatie met jezelf, waardoor je ook gezond kunt verbinden met anderen. Ben je bereid om aan jezelf te werken en jezelf te bevrijden van destructieve patronen, kijk dan eens naar het programma 'Stevig op Jezelf Staan'. Dit biedt je een veilige ruimte met persoonlijke ervaringsdeskundige aandacht en effectieve tools om jezelf stap voor stap beter te leren kennen, je emotionele intelligentie te vergroten, gezonde grenzen te stellen en je ongezonde relatie patronen en dynamieken te herprogrammeren.

Het begint allemaal bij jou. Plan gerust vrijblijvend een online kennismaking in.

Liefs Fanny

Bronnen