Presteerder, Zielige 'Ik', Pleaser of Rebel: Welk patroon beheerst nog steeds jouw relaties?

We hebben allemaal momenten gehad als kind waarop we ons niet gezien of gehoord voelden door onze ouders. Soms waren ze te druk, afgeleid, of wisten ze gewoon niet hoe ze er echt voor ons moesten zijn. Uit die ervaringen ontwikkelden we, zonder dat we het beseften, manieren om toch die liefde en aandacht te krijgen waar we zo naar verlangden. Het werd een soort overlevingsstrategie, iets wat ons hielp om te gaan met de pijn van het gemis.

Luister het artikel hier op YouTube of als PodCast op Spotify of Apple Podcasts. 

Waarom oude overlevingspatronen onze volwassen relaties beïnvloeden

Deze patronen blijven we herhalen in onze volwassen relaties. We proberen dan op een onbewust niveau die leegte te vullen en ons geliefd te voelen door anderen. Maar de pijn en het gevoel van het niet gezien of gehoord worden blijft zich aandienen, steeds opnieuw. We trekken onbewust de situaties en mensen aan die ons precies datzelfde ongemakkelijke gevoel geven. Dat is confirmation bias in actie.

Pas wanneer we de pijn en het verdriet erkennen die ten grondslag liggen aan deze overlevingsmechanismen, kunnen we deze patronen loslaten en door groeien. Door ons innerlijke kind liefdevol te omarmen en onszelf te geven wat we vroeger misten, doorbreken we deze vicieuze cirkel. Dan zijn we niet langer afhankelijk van goedkeuring van buitenaf. We zijn vrij om nieuwe, gezonde patronen te ontwikkelen en op een liefdevolle, volwassen manier verbinding te maken met anderen.

Wat is Confirmation Bias en hoe beïnvloedt het jouw relaties?

Confirmation bias is een term uit de psychologie die verwijst naar de natuurlijke neiging van mensen om informatie te zoeken, te interpreteren en te onthouden op een manier die onze bestaande overtuigingen of verwachtingen bevestigt. We zijn als mens vooral geneigd om te letten op dingen die ons gelijk geven en om dingen die dat niet doen, te negeren of weg te redeneren.

Bijvoorbeeld, als je gelooft dat je niet goed genoeg bent, ga je onbewust situaties opzoeken of dingen in het gedrag van mensen zien die dat geloof ondersteunen. Je bent geneigd om vooral aandacht te besteden aan de momenten waarop je je afgewezen voelt, en je ziet misschien minder de momenten waarop mensen je wél waarderen. Hierdoor blijf je vastzitten in een negatieve overtuiging over jezelf, zelfs als die overtuiging niet de waarheid is.

Dus in de context van relaties en oude pijn: als je een patroon hebt dat zegt “ik word nooit echt gezien,” dan ligt je focus op de momenten waarop je je niet gezien voelt. Dat versterkt de oude pijn, ook al zijn er misschien genoeg momenten waarin je wél erkend wordt. Pas als je je bewust wordt van die bias, kun je het patroon doorbreken en een realistischer beeld van jezelf en je relaties ontwikkelen.

De Prestatiegerichte: Wanneer je jouw eigenwaarde aan prestaties koppelt

Heb je altijd het gevoel dat je harder moet werken, alsof je het nooit goed genoeg doet, wat je ook doet? Misschien merkte je als kind dat je meer aandacht en liefde kreeg als je iets bijzonders had gepresteerd—zoals hoge cijfers, sportieve overwinningen, of wanneer je voldeed aan de verwachtingen van je ouders. Misschien voelde je je vooral gezien als je het beste van jezelf liet zien, waardoor je al vroeg leerde dat je waarde vooral bepaald werd door je prestaties.

Als volwassen prestatiegerichte, zet je jezelf nog steeds onder enorme druk om het allerbeste te zijn, of het nu gaat om je carrière, relaties of het onderhouden van een perfect imago. Maar onder die drang om te slagen, schuilt vaak een diepe angst: wat als ik faal? Zou iemand me dan nog steeds waarderen, gewoon om wie ik ben?

Als kind: Als Prestatiegerichte ontdekte je al vroeg dat je vooral positieve aandacht en erkenning kreeg wanneer je iets bijzonders presteerde of voldeed aan de verwachtingen van anderen. Je voelde je pas waardevol als je goede cijfers haalde, uitblonk in sport, of bewonderd werd om prestaties. Hierdoor ontwikkelde je een sterke drang om jezelf steeds weer te bewijzen.

In relaties: Als volwassen prestatiegerichte zet je jezelf vaak onder grote druk om te presteren, zowel op werk als in persoonlijke relaties. Je probeert voortdurend de perfecte partner, ouder of werknemer te zijn. Je kunt moeilijk ontspannen en hebt de neiging om je waarde af te meten aan wat je bereikt en doet, in plaats van om wie je bent. In relaties kan dit leiden tot afstand en moeite om je te binden. Je bent bang dat je partner je zal verlaten als je niet blijft voldoen aan een bepaald ideaalbeeld of kies je er uit zelfbescherming voor om je partner te verlaten omdat je partner niet voldoet aan dat ideaalbeeld.

Klachten: Als prestatiegerichte kun je worstelen met stress, burn-out, perfectionisme en chronische gevoelens van onzekerheid. Je ervaart vaak een diepgewortelde angst om niet goed genoeg te zijn, wat leidt tot fysieke en mentale uitputting.

De Kwetsbare ‘Zielige Ik’: Liefde zoeken door kwetsbaarheid

Had je als kind veel last van gezondheidsproblemen, zoals astma, eczeem, of vage pijnklachten die maar niet weggingen? Misschien merkte je als kind dat je je het meeste geliefd en verzorgd voelde wanneer je ziek was. Je ouders waren dan extra bezorgd en hadden echt aandacht voor je. Als je je niet goed voelde, kreeg je de warme knuffels en zachte woorden waar je zo’n behoefte aan had. Zo leerde je onbewust dat kwetsbaar of ziek zijn een manier was om die broodnodige liefde te ontvangen.

Als volwassene, kan het zijn dat je lichaam nog steeds reageert met fysieke klachten, alsof je die zorg en verbinding uit je jeugd probeert terug te halen. Het is alsof je nog steeds verlangt naar dat veilige gevoel van gezien worden, zelfs als het betekent dat je fysiek of emotioneel kwetsbaar moet zijn.

Als kind: Als Zielige ‘ik’, leerde je dat liefde en aandacht kwamen wanneer je kwetsbaar, ziek of hulpbehoevend was. Je voelde je gezien als er iets mis was, bijvoorbeeld bij ziekte of pijn. Het patroon van ziek zijn ontwikkelde zich als een manier om zo verbinding te voelen en de zorg van anderen te krijgen.

In relaties: Als volwassene Zielige 'ik', kun je onbewust vasthouden aan fysieke klachten of je emotioneel kwetsbaar opstellen om de zorg van je partner te krijgen. Er is altijd veel nadruk op jouw problemen of medische aandoeningen, in de hoop om zo de liefde en aandacht te krijgen die je mist of gemist hebt. Dit kan relaties belasten, vooral als je partner zich overweldigd voelt door de constante focus op ziekte of pijn en het onvermogen er iets aan te kunnen doen.

Klachten: Dit patroon kan leiden tot psychosomatische klachten, chronische gezondheidsproblemen en een afhankelijkheid van medische zorg of bevestiging van anderen. Het gevoel van machteloosheid kan versterkt worden, en er ontstaat vaak een laag zelfvertrouwen omdat je identiteit verweven raakt met je kwetsbaarheid.

De Pleaser of Vredestichter: Altijd anderen pleasen om liefde te ontvangen

Ben je iemand die altijd de behoeften van anderen vooropstelt, zelfs als dat betekent dat je jezelf wegcijfert? Als kind voelde je je geliefd en 'goedgekeurd' door anderen blij te maken. Misschien nam je al vroeg de taak aan om voor je ouders of broers en zussen te zorgen, om om de harmonie te bewaren in huis en te fungeren als vredestichter. Je kon eigenlijk pas ontspannen als iedereen om je heen gelukkig was, en je hoopte dat je door te geven en te pleasen, je uiteindelijk de liefde zou verdienen die je zo graag wilde.

Als volwassene: geef je in je relaties nog steeds zonder grenzen, in de hoop dat er iemand eindelijk voor jou gaat zorgen. Maar diep van binnen voel je vaak een leegte of frustratie, omdat je zelf niet de liefde en waardering ontvangt die je zo hard nodig hebt, ook al doe je zo je best.

Als kind: Als pleaser of vredestichter ontdekte je dat de weg naar liefde en acceptatie lag in het tevreden houden van anderen. Je nam de rol van verzorger op je of leerde je eigen behoeften aan de kant te schuiven en je te richten op het welzijn van anderen om liefde te verdienen.

In relaties: Als volwassen pleaser of vredestichter, verlies je jezelf vaak in het zorgen voor je partner of anderen. Je zet de behoeften van je geliefden altijd op de eerste plaats en hebt moeite om hun je eigen grenzen aan te geven. Je bent bang voor conflicten of afwijzing en geeft toe, zelfs als dat je ongelukkig maakt. Dit leidt vaak tot relaties waarin je je leeg of ‘gebruikt’ voelt, of waarin je partners aantrekt die je niet het gevoel geven dat ze je echt waarderen.

Klachten: Als pleaser of vredestichter ervaar je vaak uitputting, gevoelens van frustratie, een gebrek aan eigenwaarde en heb je moeite met het stellen van grenzen. Je kunt het gevoel krijgen dat je jezelf kwijt raakt of je gevangen voelen in relaties waarin je continu moet geven.

De Rebel: Verzet tegen de gevestigde orde om gehoord te worden

Voel je de behoefte om je af te zetten, tegen de stroom in te gaan, en alles in twijfel te trekken? Als kind voelde je je misschien vaak niet gehoord of werd je misschien constant gecontroleerd en beperkt door regels die je niet begreep. Je ontdekte al snel dat je wel echt opviel of jezelf kon beschermen door je te verzetten—tegen autoriteit, tegen verwachtingen, tegen alles wat je vrijheid leek te bedreigen. Misschien sloeg je boos de deur dicht of verzette je je tegen alles wat van je werd gevraagd.

Als volwassene, merk je dat je diezelfde energie meeneemt in je relaties. Je wilt zo graag authentiek zijn, maar je hebt moeite om je kwetsbaar op te stellen, uit angst om opnieuw gecontroleerd of gekwetst te worden. Achter die harde buitenkant schuilt een diep verlangen: iemand die je echt ziet, zonder dat je hoeft te vechten om gehoord of gezien te worden.

Als kind: De Rebel ontstaat uit een gevoel van onrecht of het niet gehoord worden in je gezin. Je voelde je als kind vaak niet serieus genomen of had het gevoel dat je tegen de stroom in moest zwemmen om jezelf te beschermen of op te vallen. Je reageerde door je af te zetten tegen regels en autoriteit, vaak als reactie op een gebrek aan vrijheid of erkenning.

In relaties: Als volwassen Rebel blijf je het moeilijk vinden om je aan te passen of je te binden. Je kunt je verzetten tegen de verwachtingen van je partner of snel boos worden als je het gevoel hebt dat je autonomie wordt bedreigd. Dit leidt vaak tot relaties vol conflict en spanning, waarin je je schrap zet om niet gekwetst te worden. Je hebt een intense behoefte om onafhankelijk te zijn, maar verlangt diep van binnen naar echte verbinding.

Klachten: Als rebel kun je last hebben van woede, gevoelens van onbegrip, impulsiviteit en moeite hebben met het opbouwen van stabiele relaties. Je ervaart vaak innerlijke conflicten en kunt je verloren voelen in je zoektocht naar erkenning, terwijl je tegelijkertijd je muren omhoog houdt.

Praktische tips om nieuwe, liefdevolle patronen te creëren in je relaties

Wanneer je je realiseert dat je vastzit in patronen die je ooit hebt ontwikkeld om gezien en geliefd te worden, kan dat confronterend zijn. Maar dit bewustzijn is de eerste stap naar bevrijding en groei. Hier zijn enkele manieren om deze patronen te doorbreken en gezondere relaties op te bouwen:

• Herken het patroon en de oorsprong ervan; Sta stil bij waar het patroon vandaan komt. Misschien werd je als kind alleen erkend als je presteerde (de Presteerder), kreeg je extra zorg als je ziek of kwetsbaar was (de Zielige Ik), voelde je je verantwoordelijk voor het geluk van anderen (de pleaser of vredestichter), of moest je rebelleren en gaan stampen om je gehoord te voelen (de Rebel). Door te begrijpen waardoor dit gedrag ontstaan is, kun je het met compassie bekijken en erkennen dat je het destijds nodig had om 'te overleven'.
• Accepteer je innerlijke kind en geef het wat het mist; In plaats van jezelf te veroordelen voor het herhalen van deze patronen, probeer je innerlijke kind te zien en gerust te stellen. Vraag jezelf: wat heb ik toen gemist, en hoe kan ik dat nu aan mezelf geven? Als je je altijd geliefd voelde door te presteren, geef jezelf dan eens erkenning zonder dat je iets hoeft te bereiken of moet presteren. Als je bevestiging zocht in ziekte of kwetsbaarheid, omarm dan je emoties en bied jezelf de troost die je nodig hebt, zonder van anderen afhankelijk te zijn.
• Oefen met nieuw gedrag in relaties; Het doorbreken van patronen vraagt om het aanleren van nieuwe manieren van reageren. Als je merkt dat je weer in de rol van pleaser schiet, oefen dan met het stellen van gezonde grenzen en uit het verlangen om voor jezelf te zorgen. Als je de neiging hebt om te presteren, herinner jezelf eraan dat je waardevol bent, ook zonder resultaten. Als je de rebel in jezelf voelt opkomen, oefen dan met het uiten van je behoeften op een rustige, open manier, zonder direct in de aanval te gaan.
• Wees geduldig en mild voor jezelf; Verandering gebeurt niet van de ene op de andere dag. Je hebt deze patronen jarenlang gebruikt om jezelf te beschermen, en het loslaten ervan kan voelen als het loslaten van een vertrouwd deel van jezelf. Geef jezelf de tijd om te groeien en wees mild als je merkt dat je toch weer terugvalt. Elk moment waarop je bewust kiest voor een gezonder patroon is een overwinning.
• Zoek ondersteuning als dat nodig is; Het kan heel waardevol zijn om deze processen niet alleen te doorlopen. Praat erover met mensen die je vertrouwt, of zoek begeleiding bij iemand die je kan helpen om oude wonden te helen en nieuwe manieren van verbinden te ontdekken. Samen kun je werken aan het ontwikkelen van een liefdevollere relatie met jezelf, waardoor je ook op een gezonde en authentieke manier met anderen kunt verbinden.

Herken en doorbreek belemmerende patronen in je relaties

Het is volkomen normaal, en zelfs waarschijnlijk, dat je jezelf in meerdere van deze patronen herkent. We zijn als mensen complexe wezens, en de manieren waarop we omgaan met emoties, behoeften en relaties zijn vaak een mix van verschillende strategieën die we in de loop der tijd hebben ontwikkeld. Misschien merk je dat je afwisselend de rol van de Presteerder, de Zielige Ik, de Verzorger en de Rebel aanneemt, afhankelijk van de situatie of het moment. Dit betekent niet dat je zwak of inconsistent bent; het toont juist aan hoe flexibel en inventief we zijn in het aanpassen aan de omstandigheden om liefde, aandacht en verbinding te krijgen.

Het is normaal om meerdere patronen te herkennen

Toch kan het overweldigend zijn om te zien hoeveel verschillende patronen zich in je leven manifesteren. Daarom is het belangrijk om niet alles tegelijk te willen veranderen. Richt je in de eerste plaats op het patroon dat op dit moment het sterkst naar boven komt. Welke rol speelt zich nu het meeste af in je relaties, of waar voel je de meeste pijn of onrust? Dit is het patroon waar je in eerste instantie mee aan de slag kunt gaan. Wanneer je dit patroon begint te doorbreken en te helen, zul je merken dat de anderen vanzelf minder kracht krijgen. De veranderingen die je aanbrengt in één patroon zullen je hele benadering van relaties beïnvloeden en ruimte maken voor gezondere dynamieken.

Het proces van zelfherkenning en verandering is geen race. Het is niet nodig om jezelf in één keer te bevrijden van al je patronen. Begin klein, met het patroon dat je het meest in de weg zit. Geef jezelf toestemming om rustig en geduldig met jezelf te zijn, terwijl je elke stap in je eigen tempo zet. Door dit ene patroon te doorbreken, leg je de basis voor de rest van je ontwikkeling en begin je jezelf en je relaties op een dieper niveau te begrijpen en te vernieuwen.

De eerste stap naar genezing: Je innerlijke kind omarmen

In de kern gaat het bij het doorbreken van deze patronen om zelfliefde, zelfcompassie en het onvoorwaardelijk leren houden van jezelf. Als kind was je vaak afhankelijk van je ouders of verzorgers voor liefde en erkenning, en heb je manieren ontwikkeld om deze te verkrijgen. Maar als volwassene ben je niet meer afhankelijk van anderen om te overleven. Je hebt nu de kracht en de verantwoordelijkheid om jezelf die liefde en zorg te geven die je vroeger zo nodig had.

Het is essentieel om te begrijpen dat echte liefde voor jezelf niet afhankelijk is van goedkeuring of bevestiging van buitenaf. Zelfliefde betekent jezelf volledig accepteren, inclusief je kwetsbaarheden, fouten en patronen. Het betekent dat je jezelf toestaat om mens te zijn, zonder de druk om constant te presteren, anderen te pleasen of in een slachtofferrol te blijven. Zelfcompassie helpt je om jezelf te omarmen in moeilijke momenten, in plaats van jezelf af te wijzen. En het onvoorwaardelijk houden van jezelf betekent dat je jezelf blijft liefhebben, ongeacht de omstandigheden of wat anderen van je denken.

Gezondere relaties opbouwen door oude patronen te doorbreken

Dit is de fundamentele shift die nodig is om niet langer vast te zitten in oude patronen. Wanneer je leert om jezelf onvoorwaardelijk lief te hebben en te omarmen, maak je ruimte voor authentieke relaties die gebaseerd zijn op wederzijds respect en echte verbinding, niet op afhankelijkheid of angst. Het begint met het verleggen van de focus naar jezelf — met zelfcompassie, en het zien en erkennen van jezelf zoals je echt bent. Alleen door jezelf volledig lief te hebben en te accepteren wie je werkelijk bent, kun je gezonde relaties creëren die je ondersteunen in je groei.

Als jij klaar bent om deze patronen te doorbreken en een diepere, liefdevolle relatie met jezelf en anderen op te bouwen, nodig ik je uit om deel te nemen aan mijn programma en mijn community. Met Stevig op Jezelf Staan krijg je precies de tools en begeleiding die je nodig hebt om je patronen te herkennen en ze stap voor stap te veranderen. Samen met andere gelijkgestemde mensen werk je aan je emotionele groei en ontdek je de kracht van zelfliefde en gezonde relaties. Door concrete dagelijkse training en houvast, kun je rechtstreeks in je dagelijkse leven oefenen met ander gedrag en zie je het positieve effect van hoe mensen anders op jou reageren, waardoor je in korte tijd een enorme boost maakt in je persoonlijke ontwikkeling.

Ben je klaar om jezelf te bevrijden van oude patronen en in je volle kracht te staan? Meld je aan voor mijn programma of sluit je aan bij de Ontpop Jezelf Community, waar je de steun en houvast vindt die je nodig hebt om jezelf te herontdekken en te groeien in de manier waarop jij relaties aangaat met anderen, vanuit een sterke relatie met jezelf.