Parentificatie en oververantwoordelijkheid

Er zijn zoveel overeenkomsten tussen de mensen die mijn programma's volgen dat ik hier patronen in heb ontdekt. Heel vaak is er namelijk sprake van dezelfde familie dynamiek, waarbij zij als kind teveel verantwoordelijkheid droegen of zorgden voor één van de ouders. Parentificatie. Dat is een vorm van onzichtbaar kindertrauma die ontstaat wanneer de rollen van ouder en kind worden omgedraaid. Als dat bij jou het geval is, dan was jij vaak de mediator, beschermer of de verzorger van de familie. 

Luister het artikel hier als Podcast:

 Of luister rustig verder!

Praktische parentificatie

Parentificatie kan ontstaan door het overnemen van praktische taken, waarbij het kind teveel verantwoordelijkheden krijgt voor huishoudelijke taken, of het zorgen voor jongere kinderen, waardoor ze worden beperkt in de tijd om te spelen en plezier te hebben. Dat kan bestaan uit het overnemen van huishoudelijke taken zoals schoonmaken, boodschappen doen en het runnen van het huishouden. Ook kan het kind fungeren als een tolk of vertaler voor ouders die de Nederlandse taal niet goed beheersen. 

Emotionele parentificatie

Daarnaast kan parentificatie ook ontstaan wanneer het kind de emotionele steun wordt van de ouder. Bijvoorbeeld wanneer de ouder vaak steun vraagt bij het kind voor een conflict tussen de ouders. Of wanneer het kind aanvoelt dat de ouder het moeilijk heeft, waardoor het kind voor de ouder gaat zorgen. Ook kan het kind bemiddelen bij ruzies tussen de ouders of de ouders advies geven. 

Eenzaamheid en afstand

Bij parentificatie gaat het vaak om een combinatie van al deze rollen. En gelukkig zijn niet alle effecten negatief, want meestal groeien geparentificeerde kinderen op tot verantwoordelijke, zorgzame en empathische volwassenen. Dat zijn mooie eigenschappen! Het slaat echter wel een kloof tussen, niet alleen het kind en het gezin maar ook bij leeftijdsgenoten, zodat het eenzaam voelt door de afstand. 

Oorzaken van parentificatie zijn:

• Alcoholisme of drugsverslaving bij een ouder
• Een hechtingsprobleem bij een ouder
• Een (emotioneel) onbeschikbare of depressieve ouder
• Ziekte of handicap van een broer of zus
• Mentale ziekteArmoedeMisbruik

Gebrek aan grenzen

Wanneer je als kind geparentificeerd bent, groei je op met een gebrek aan gezonde grenzen vanuit je familiesysteem. Je was als kind eigenlijk te snel, te verantwoordelijk en volwassen en teveel gericht op anderen. (Lees hierover ook het artikel over over-verantwoordelijkheid) Je groeit op met de overtuiging dat liefde voorwaardelijk is en dat je eerst de ander moet helpen, redden of moet ontzien om de liefde te ontvangen die jij nodig hebt. Gewoon zorgeloos jezelf ‘zijn’ met de vrijheid, onbevangenheid en speelsheid van een kind voelt dan als ‘niet genoeg’. Misschien herken je het gevoel dat je het hebt gemist om echt kind te kunnen zijn. 

Onvermogen van ouders

Ouders doen meestal alles wat binnen hun vermogen ligt om zo goed mogelijk voor hun kinderen te zorgen. Maar wanneer je ouders in hun opvoeding niet hebben geleerd om op een volwassen manier om te gaan met emoties, kunnen zij dat op hun beurt ook niet doorgeven aan hun kinderen. Vooral wanneer er sprake is van een psychische aandoening, zoals borderline-persoonlijkheidsstoornis, narcisme of een verslaving, is de ouder niet in staat om er voor het kind te zijn op de manier die het kind nodig heeft om zich emotioneel gezond en zelfstandig te kunnen ontwikkelen. 

Verband met hoogsensitiviteit

Als hooggevoelig kind ben je extra gevoelig voor onuitgesproken emoties en patronen die er spelen binnen het gezin. Jouw voelsprieten zijn dan zó sterk, dat je continue aan het peilen bent wat er persoonlijk en onderling gaande is bij iedereen in het gezin en je past dan jouw tactiek toe om de situatie te redden en harmonieus te maken. Omdat het kind zo wijs en gevoelig is, kan een emotioneel onvolwassen of kwetsbare ouder, jouw gevoeligheid aanvoelen en jou onbewust gaan parentificeren.

Ongezonde relaties

Ouders fungeren als model en als spiegel voor kinderen. Wanneer ouders teveel leunen op jou als kind en jou teveel verantwoordelijkheid geven voor je leeftijd, leer je niet waar jouw eigen verantwoordelijkheid ligt en die van een ander begint. Je groeit dan op met een gebrek aan gezonde, persoonlijke grenzen. Daarnaast weet je niet beter, dan dat je anderen moet helpen, redden, moet bemiddelen en zorgen dat iedereen het naar de zin heeft, om liefde, aandacht en genegenheid te verdienen. Je leert jezelf weg te cijferen en dat liefde voorwaardelijk is, iets wat je moet verdienen, en wat niet vanzelfsprekend is. Deze patronen en overtuigingen neem je mee in al je relaties. Of dat nu in de liefde, familierelaties, vriendschappen of op je werk is.

Jezelf in dienst stellen van de ander

In jouw relaties herhaal je het door jou veilig voelende en bekende patroon met een partner die emotioneel niet of minder beschikbaar is. Je voelt je pas waardevol wanneer je een partner kan redden en helpen en wanneer je sociaal emotionele onvermogen kan compenseren. Relaties waarbij het niet ‘schuurt’ of waarbij er niets te redden valt, voelen al snel saai en ongemakkelijk. Dus je trekt eerder relaties aan met veel problemen en drama. Hierdoor ervaar je moeite met het vinden van een goede relatie of trek je steeds 'de verkeerde' partner aan. 

Altijd eerst de ander en dan pas jij

Je blijft daarnaast altijd maar de rol aannemen van ‘therapeut’ en coach. Je bent erg wijs, zelfstandig, empatisch en emotioneel ontwikkeld voor je leeftijd. Daarom komen mensen graag bij jou voor advies en hulp. Ze kunnen tenslotte altijd bij jou terecht en jij bent er om hen te dienen met jouw wijze raad.

Jezelf weer op één zetten

Eenrichtingsverkeer

Vaak vraag je jezelf af of de balans wel goed is of je realiseert je dat anderen er niet voor jou zijn, wanneer je hen nodig hebt. Maar jij lijkt voor anderen nooit hulp nodig te hebben want jij redt je altijd wel! Er ontstaat veel eenrichtingsverkeer. Kortom, je bent er altijd voor anderen maar gaat daarbij aan voorbij aan je eigen grenzen omdat je niet hebt geleerd om eerst voor jezelf te zorgen, voordat je voor een ander zorgt.

Parentificatie kan leiden tot:

• Moeite om anderen te vertrouwen
• Ongezonde en zelfs gewelddadige relaties (zie Balans in je relatie)
• Codependentie, omdat jij je pas goed voelt als je eerst iets voor de ander doet (zie Codependentie, wat is dat?)
• Een groter risico op chronische lichamelijke ziekte en psychische stoornissen, zoals burn-out, depressie, angststoornissen, alcohol- en drugsgebruik of eetstoornissen

De opvoeding van je eigen kinderen

Wanneer je zelf geparentificeerd bent, wil je natuurlijk voorkomen dat je het patroon van parentificatie herhaalt bij je eigen kinderen. Het is soms moeilijker te weten wat ‘normaal’ of ‘gezond’ is omdat je zelf geen gezonde grenzen hebt geleerd. Doe in elk geval datgene wat jij zelf als kind hebt gemist, precies andersom bij hoe jij je eigen kinderen opvoed. Balans is hierbij het sleutelwoord.Natuurlijk is het oké en gezond om kinderen huishoudelijke taakjes te geven, passend bij de leeftijd, om in het huis te helpen en te leren verantwoordelijkheid te nemen. Zij leren zo zelfstandig te zijn en hebben het gevoel dat ze kunnen bijdragen aan het gezin wat ook zorgt voor zelfvertrouwen. Kinderen moeten echter nog steeds kind kunnen zijn en mogen niet de verantwoordelijkheid voelen om voor de behoeften van het gezin te zorgen, zonder de begeleiding van een ouder.

Leer je kinderen dat emoties er mogen zijn

Ook het praten met je kinderen over je gevoelens of problemen, passend bij de leeftijd hoort erbij. Kinderen voelen namelijk altijd aan wanneer jij je gestrest, ongelukkig of verdrietig voelt. Als je dit wegstopt en er niet met hen over praat, is de kans groot dat ze zichzelf de schuld geven. De hersenen van jonge kinderen zijn niet volledig ontwikkeld en zijn egocentrisch.Wanneer je bijvoorbeeld een beetje te geïrriteerd reageert door een slechte dag op je werk of andere stressfactoren, vertel dat dan gewoon. Stel je kind gerust en vertel dat jouw gevoelens niet hun schuld zijn of niet hun verantwoordelijkheid zijn om op te lossen en dat je even een moeilijke dag hebt. Zo leren ze ook dat zij ook af en toe een slechte dag kunnen hebben en dat dat oké is. En dat zij op hun beurt ook over hun gevoelens mogen praten en het mogen aangeven als en waarom het even niet zo goed gaat. 

Hoe kun je helen van parentificatie?

Oké, misschien heb je nu dit stuk gelezen en vallen er allemaal puzzelstukjes op z’n plek. Hoe kan je jezelf helen en zorg je ervoor dat jij voelt dat jij helemaal goed bent zoals je bent, zónder dat je daarvoor ook maar iets hoeft te doen of te zijn voor anderen. Dat je onafhankelijk en stevig op jezelf staat, met gezonde grenzen, zodat je ook gezonde relaties kan opbouwen met anderen. 

• Deel je verhaal met iemand die je vertrouwt
• Vergroot je zelfcompassie
• Leer jezelf op nummer één te zetten en jouw behoeften en wensen te benoemen
• Leer jezelf emoties te reguleren om op een gezonde manier te reageren
• Maak ruimte voor rouw om het gemis van het echt ‘kind kunnen zijn’
• Vergeef je ouders en laat wrok losOntdek je grenzen en leer ze op een effectieve manier aan te geven

Structuur en houvast

Met Stevig op Jezelf Staan krijg je de herkenning, de stap-voor-stap de structuur en houvast om deze stappen te doorlopen en jezelf te helen. In zes weken tijd kun je een flinke vooruitgang maken in jouw stevige nieuwe, gezondere basis en jouw bewustzijn, zodat je meer bewust wordt van je eigen gedrag en houding. Met deze wetenschap en bewustzijn kan je het voortaan anders gaan ‘doen’ en andere keuzes maken, zodat je jouw leven en relaties ook anders zal ervaren.

Ontdek de 3 fundamentele stappen om grip te krijgen op jezelf, negatieve patronen te doorbreken en voluit en vrij te leven met 'Onbelemmerd!' Schrijf je hier gratis in:

Onbelemmerd!